- Nhà thơ Trần Hữu Thung (1923 - 1999) quê ở Diễn Minh, Diễn Châu, Nghệ An, thơ của ông thể hiện sự mộc mạc, dân dã, chân chất...

- Bài thơ Lời của cây in trong tuyển tập Những bài thơ em yêu.

Chuẩn bị đọc

Em đã bao giờ quan sát quá trình lớn lên của nột cái cây, một bông hoa hay một con vật chưa? Điều đó gợi cho em suy nghĩ hoặc cảm xúc gì?

- Em đã quan sát quá trình phát triển của cây dưa leo, từ khi cây chỉ là một cái mầm cho đến khi trưởng thành, ra hoa, kết trái.

- Chứng kiến quá trình trưởng thành của cây khiến em yêu quý và trân trọng trái dưa leo bởi vì đó là thành quả lao động miệt mài.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Em hình dung thế nào về hiện tượng nảy mầm qua hình ảnh “nhú lên giọt sữa”?

- Hình ảnh mầm cây nhú lên được ví như giọt sữa gợi ra sự gần gũi, thân thương như hình ảnh của người mẹ đối với đứa con bé bỏng.

- Hình ảnh nảy mầm của hạt qua con mắt trẻ thơ trở nên ngộ nghĩnh, thú vị đáng yêu, độc đáo.

2. Những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2, 3 và 4.

Động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở khổ thơ 2 (nảy, nhú, thì thầm), khổ 3 (nằm, nghe), khổ 3 (mở mắt, đón).

Suy ngẫm và phản hồi

1. Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

- Năm khổ thơ đầu là lời của nhân vật trữ tình (tác giả) thông qua cách xưng hô: “Cầm trong tay mình” và những hành động như gieo, ghé, vỗ…

- Khổ cuối là lời của mầm cây vì sự thay đổi trong cách xưng hô: “Rằng các bạn ơi” và “Cây chính là tôi”.

2. Tìm một số hình ảnh, từ ngữ đặc sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây và thể hiện quá trình đó bằng sơ đồ.

3. Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vật đang “ghé tai nghe rõ”?

Những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ gần gũi, thân thiết như những người bạn giữa mầm cây và tác giả, thể hiện mối giao hòa giữa con người với thiên nhiên.

4. Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?

- Những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây: Cầm trong tay mình, Nhú lên giọt sữa, Ghé tai nghe rõ, Nghe bàn tay vỗ, Nghe tiếng ru hời, Mầm kiêng gió bắc, Kiêng nhất mưa giông, Nở vài lá bé, Bắt đầu bập bẹ.

- Tác giả dành cho mầm cây sự yêu thương, quan tâm, chăm sóc, nâng niu.

5. Xác định các biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Nêu tác dụng của chúng.

- Biện pháp nhân hóa: hạt nằm lặng thinh, mầm đã thì thầm, mầm kiêng gió bấc, đón tia nắng hồng, bập bẹ… Tác dụng của biện pháp nhân hóa khiến cho hạt mầm trở nên sinh động, có hồn, gần gũi, thân thuộc.

- Điệp từ “nghe” được lặp lại nhiều lần để nhấn mạnh mối quan hệ gắn bó, mật thiết giữa tác và hạt mầm.

6. Nhận xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện “lời của cây”?

- Bài thơ chủ yếu gieo vần chân (mình - thinh, mầm - thầm, bắc - mắt, giông - hồng, thành - xanh, bé - bẹ, ơi - trời).

- Các câu thơ chủ yếu ngắt nhịp chẵn (2/2).

- Cách gieo vần và ngắt nhịp có tác dụng liên kết các câu thơ, tạo nhịp điệu ngắn gọn, dễ nhớ, từ đó giúp người đọc cảm nhận được tình cảm mà tác giả gửi gắm.

7. Xác định chủ đề và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

- Chủ đề của bài thơ là tình yêu thương và sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên.

- Thông điệp của bài thơ là hãy yêu thương, bảo vệ, chăm sóc và trân trọng những mầm cây nhỏ, vì khi lớn lên chúng sẽ góp phần làm cho trái đất thêm xanh tươi.

8. Hãy tưởng tượng mình là một cái cây, một bông hoa hoặc một con vật cưng trong nhà và viết khoảng năm câu thể hiện cảm xúc khi mình hóa thân.

Chào mọi người, mình tên là Miu, là chú mèo duy nhất trong nhà. Ban ngày, mình thích nằm phơi nắng bên cửa sổ. Vào ban đêm, mình đi tuần các ngõ ngách trong nhà để ngăn bọn chuột phá hoại đồ vật. Mỗi ngày, mình được bạn Linh tắm rửa bằng nước ấm sạch sẽ và ăn những món ngon. Mình rất vui vì góp phần công sức bảo vệ tài sản của gia đình.