Bài 2: Nói và nghe: Kể lại một truyện ngụ ngôn
Bước 1: Xác định đề tài, người nghe, mục đích, không gian và thời gian nói.
Truyện ngụ ngôn của Việt Nam và của các dân tộc khác trên thế giới rất phong phú, hãy chọn một truyện em cho là đáng nhớ nhất để kể. Ví dụ:
- Một trong bốn truyện ngụ ngôn vừa học (Ếch ngồi đáy giếng, Thầy bói xem voi, Hai người bạn đồng hành và con gấu, Chó sói và chiên con).
- Một số truyện ngụ ngôn của Việt Nam (Treo biển, Thả mồi bắt bóng, Đẽo cày giữa đường...).
- Một số truyện ngụ ngôn của Ê-dốp (Cây sồi và cây sậy, Thỏ và rùa, Cáo và mèo...).
- Một số truyện ngụ ngôn của La Phông-ten (Ve và kiến, Con cáo và chùm nho...).
Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý
- Tìm ý: Để tìm ý cho bài kể chuyện, hãy trả lời một số câu hỏi:
+ Nhân vật, sự kiện chính và diễn biến của sự kiện ấy trong truyện.
+ Bài học cuộc sống rút ra từ câu chuyện là gì?
+ Tính chất hài hước, phê phán toát ra từ tình huống, nhân vật, hành động, lời của nhân vật hay lời của người kể chuyện?
+ Có thể vận dụng yếu tố hài hước khi kể chuyện như thế nào để mang lại sự thú vị cho người nghe?
+ Nên kể truyện theo trình tự nào? Trong khi kể, có thể sử dụng tranh ảnh minh họa, giọng điệu và sự biểu cảm như thế nào để câu chuyện thêm sinh động?
- Dàn ý:
+ Mở đầu: giới thiệu câu chuyện, nhân vật và nêu câu hỏi để người nghe có thể dự đoán về bài học sau khi nghe kể.
+ Phần chính: kể theo diễn biến câu chuyện (từ sự kiện đầu tiên đến sự kiện cuối cùng); giọng điệu thay đổi phù hợp, thể hiện tính hài hước ở các thời điểm cần thiết; có thể xen vào một số câu văn miêu tả dáng vẻ, điệu bộ của nhân vật.
+ Kết thúc: nêu nhận xét, đánh giá chung về câu chuyện vừa kể.
Bước 3: Trình bày
Các lưu ý khi trình bày:
- Tìm cách mở đầu và kết thúc bài kể sao cho hấp dẫn (xam ảnh, tranh, câu tục ngữ… liên quan tới truyện ngụ ngôn sắp kể để mở đầu bài nói).
- Lựa chọn từ ngữ cho phù hợp với văn nói.
- Nói to, rõ, hào hứng, tự nhiên.
- Phân bố thời gian nói hợp lí.
Bước 4: Trao đổi đánh giá
- Trong vai trò người nói: tập trung ghi nhận những câu hỏi, nhận xét của người nghe và có những phản hồi thỏa đáng, thể hiện sự tôn trọng ý kiến của người nghe.
- Trong vai trò người nghe: có thể nêu một số nhận xét hoặc câu hỏi gợi nhắc để người trình bày bổ sung những chi tiết còn thiếu hoặc chưa rõ.
- Đánh giá bài nói của mình dựa trên các tiêu chí sau:
+ Trình bày đủ các phần mở đầu, phần chính và kết thúc.
+ Có những lưu ý chung, gợi mở dự đoán về bài học sẽ được rút ra.
+ Trình bày gọn, rõ về diễn biến của các sự việc trong câu chuyện.
+ Sử dụng từ ngữ, hình ảnh, giọng điệu phù hợp, có những thay đổi cần thiết.
+ Thể hiện được tính hài hước, triết lí của truyện ngụ ngôn.
+ Chủ động, tự tin, nhìn vào người nghe khi nói.
+ Bảo đảm thời gian quy định.
