Văn bản Ếch ngồi đáy giếng và Thầy bói xem voi được in trong Tổng tập văn học dân gian người Việt, tập 10, Truyện ngụ ngôn do Nguyễn Xuân Kính Chủ biên, NXB Khoa học và Xã hội, Hà Nội xuất bản năm 2003.

Chuẩn bị đọc

1. Em hãy chia sẻ với bạn về những điều em quan sát được khi nhìn bầu trời từ những vị trí khác nhau.

- Khi nhìn bầu trời từ những vị trí khác nhau ta sẽ thấy bầu trời có những vẻ đẹp khác nhau. Nếu nhìn bầu trời từ dưới mặt đất sẽ thấy bầu trời thật cao và rộng lớn.

- Khi ngồi trên máy bay ta thấy bầu trời rất gần, đưa tay ra có thể chạm đến những đám mây.

- Khi ở trong nhà nhìn ra bầu trời qua cửa sổ, ta chỉ thấy một góc bé nhỏ.

2. Qua phim ảnh, sách vở, em biết những gì, hoặc hình dung thế nào về các ông thầy bói ngày xưa?

Trong hình dung của em, các ông thầy bói ngày xưa là những người lớn tuổi, mặc áo dài đen, đeo kính đen, tay cầm gậy để dò đường. Họ sờ, chạm vào mai rùa, đồng xu hoặc cầm tay người khác để đoán vận mệnh.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Do đâu mà chú ếch này “cứ tưởng” trời “là cái vung”, còn mình “là chúa tể”?

Bởi vì con ếch sống trong một cái giếng, xung quanh là những con vật nhỏ bé hơn nó. Mỗi khi nó cất tiếng kêu thì các con vật nhỏ đều sợ hãi. Nó chỉ thấy bầu trời qua cái miệng giếng, xung quanh ai cũng sợ hãi nó, nên cứ nghĩ mình là một vị chúa tể.

2. “Xem voi” mà chỉ dùng tay “sờ” thì kết quả sẽ như thế nào?

Nếu chỉ dùng tay để sờ voi thì kết quả sẽ không rõ ràng, chính xác vì bàn tay không thể sờ hết toàn bộ con voi và cảm giác do bàn tay đem lại cũng không chuẩn xác.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Tóm tắt nội dung và xác định đề tài của hai văn bản trên.

- Nội dung câu chuyện Ếch ngồi đáy giếng thể hiện tầm nhìn thiển cận của một kẻ ngông cuồng, coi trời bằng vung.

- Nội dung Thầy bói xem voi thể hiện cái nhìn thiếu khách quan, phiến diện đánh giá sự vật một chiều, không toàn diện.

- Đề tài của cả hai văn bản là cách ứng xử hạn hẹp trong cuộc sống.

2. Để thể hiện những hành động sai lầm của một nhân vật nào đó, tác giả truyện ngụ ngôn thường đặt nhân vật ấy trước một tình huống có nhiều nguy cơ phạm sai lầm. Tình huống đó trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng, Thầy bói xem voi là gì?

- Trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng, tình huống là trời mưa to, nước dềnh lên đẩy con ếch từ cái giếng ra thế giới rộng lớn bên ngoài. Con ếch tự cho mình là chúa tể nên nghênh ngang đi lại không quan sát và bị trâu dẫm bẹp.

- Trong văn bản Thầy bói xem voi, tình huống là các thầy bói mù rủ nhau đi xem voi, do không nhìn thấy nên đã dùng tay để sờ voi. Dù chỉ chạm, sờ một bộ phận của con voi nhưng ai cũng cho là mình đúng nên không chịu tiếp thu ý kiến của người khác dẫn đến đánh nhau sứt đầu mẻ trán.

3. Nêu ấn tượng của em về nhân vật con ếch (Ếch ngồi đáy giếng), năm ông thầy bói (Thầy bói xem voi). Các nhân vật này thể hiện những đặc điểm gì của nhân vật trong truyện ngụ ngôn?

- Nhân vật ếch có tính cách huênh hoang, tự cao, tự đại trong khi vốn hiểu biết hạn hẹp so với thế giới nên cuối cùng bị con trâu dẫm bẹp.

- Năm ông thầy bói thì thiếu hiểu biết, chủ quan, tự cho mình là giỏi nhất, xem xét vấn đề không đầy đủ, toàn diện nhưng lại cố chấp, không chịu tiếp thu ý kiến từ những người xung quanh.

- Các nhân vật trên thể hiện đặc điểm của những kiểu người có thói hư tật xấu trong xã hội. Các nhân vật được đặt vào tình huống đặc biệt, để họ phải trả giá cho hành vi của mình, từ đó rút ra bài học cho người đọc, người nghe.

4. Em rút ra được những bài học gì từ các truyện Ếch ngồi đáy giếng, Thầy bói xem voi?

- Bài học rút ra từ truyện Ếch ngồi đáy giếng là không nên huênh hoang, kiêu ngạo, xem thường người khác, phải khiêm tốn, học hỏi thêm những điều xung quanh.

- Bài học từ truyện Thầy bói xem voi là phải nhìn nhận vấn đề từ nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau, đồng thời cần biết lắng nghe những ý kiến, góp ý từ xung quanh để hoàn thiện bản thân.

5. Theo em, cách đọc hiểu một truyện ngụ ngôn và đọc hiểu một truyện cổ tích có gì khác nhau?

- Khi đọc truyện cổ tích, thông qua diễn biến về cuộc đời của nhân vật, cần rút ra những bài học lớn về đạo lý, cách sống.

- Khi đọc truyện ngụ ngôn, thông qua những tình huống bất ngờ trong cuộc sống đem lại tiếng cười hài hước, châm biếm về các thói hư tật xấu thường thấy trong xã hội, từ khó khắc phục, loại bỏ các thói hư tật xấu đó.

6. Chọn một trong hai bài tập sau:

- Sưu tầm một số văn bản truyện ngụ ngôn và tranh ảnh, phim hoạt hình minh họa các truyện ngụ ngôn ấy (nếu có).

- Thể hiện cảm nhận của mình về một trong các truyện ngụ ngôn (đã học, đã đọc) bằng cách ghi nhật kí đọc truyện, vẽ tranh minh họa...