Bài 30. Trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở động vật

1. Con đường trao đổi nước và nhu cầu sử dụng nước ở động vật

- Nước là nguyên liệu tham gia vào quá trình trao đổi chất. Động vật cần nước để duy trì sự sống. Nhu cầu nước của mỗi cá thể là khác nhau tùy theo loài, kích thước cơ thể, nhiệt độ môi trường, độ tuổi, cường độ hoạt động, tình trạng sức khỏe,...

Ví dụ: một con voi cần uống khoảng 300 lít nước mỗi ngày; loài cừu, dê chỉ cần 4 – 5 lít nước mỗi ngày.

- Ở động vật và người, nước được cơ thể lấy vào thông qua thức ăn và nước uống. Nước được hấp thụ vào máu nhờ ống tiêu hóa (chủ yếu ở ruột già).

- Nước được đào thải ra khỏi cơ thể thông qua nhiều hoạt động như hô hấp, thoát hơi nước qua da, toát mồ hôi, bài tiết nước tiểu và phân.

- Trong cơ thể người, nước chiếm từ 75 – 80% khối lượng cơ thể. Vì nước luôn có sự đào thải ra khỏi cơ thể nên việc bổ sung nước vô cùng quan trọng.

2. Con đường thu nhận và tiêu hóa thức ăn ở động vật

- Thức ăn đi vào cơ thể người bằng miệng. Từ miệng, thức ăn được di chuyển đến các cơ quan khác nhau trong ống tiêu hóa, nhờ sự phối hợp của các cơ quan trong ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa mà thức ăn được biến đổi thành các chất dinh dưỡng để hấp thụ vào máu.

- Con đường thu nhận và tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa ở người diễn ra gồm các giai đoạn chính: thu nhận, biến đổi thức ăn, hấp thụ các chất dinh dưỡng và thải các chất cặn bã.

- Con đường vận chuyển các chất trong ống tiêu hóa ở người: miệng $\rightarrow$ thực quản $\rightarrow$ dạ dày $\rightarrow$ ruột non $\rightarrow$ ruột già $\rightarrow$ trực tràng $\rightarrow$ hậu môn.

3. Quá trình vận chuyển các chất ở động vật

- Nước, các chất dinh dưỡng, sản phẩm thải của quá trình trao đổi chất,… được vận chuyển trong cơ thể động vật nhờ hoạt động của hệ tuần hoàn.

- Hệ tuần hoàn có chức năng vận chuyển các chất trong cơ thể động vật nhờ sự vận chuyển của máu.

- Ở người, sự vận chuyển các chất được thực hiện thông qua vòng tuần hoàn phổi (vòng tuần hoàn nhỏ) và vòng tuần hoàn các cơ quan (vòng tuần hoàn lớn).

+ Vòng tuần hoàn phổi (vòng tuần hoàn nhỏ): đưa máu đỏ thẫm từ tim tới phổi để lấy oxygen, thải carbon dioxide, thành máu đỏ tươi và trở về tim.

+ Vòng tuần hoàn các cơ quan (vòng tuần hoàn lớn): đưa máu đỏ tươi từ tim đi cung cấp cho từng cơ quan của cơ thể, trở lại thành máu đỏ thẫm và quay trở về tim.

4. Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở động vật vào thực tiễn

- Nhu cầu dinh dưỡng của mỗi người là khác nhau tùy thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, giới tính, trạng thái sinh lí, cường độ hoạt động,… Để cơ thể hoạt động bình thường, cần có chế độ dinh dưỡng hợp lí, nếu cung cấp quá thừa hoặc quá thiếu chất dinh dưỡng sẽ gây hại cho cơ thể.

- Thực phẩm là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng và năng lượng cho các hoạt động sống của cơ thể con người. Thực phẩm cũng là nguồn gây ra nhiều bệnh nếu chúng bị nhiễm độc, nhiễm khuẩn. Do đó, cần sử dụng các nguồn thực phẩm sạch, bảo quản và chế biến thực phẩm đúng cách để đảm bảo vệ sinh ăn uống, qua đó bảo vệ sức khỏe con người.