Văn bản thông tin giới thiệu một quy tắc hoặc luật lệ trong trò chơi hay hoạt động: cấu trúc và đặc điểm hình thức

- Về cấu trúc, loại văn bản này thường có 3 phần:

+ Phần 1: Giới thiệu mục đích của quy trình thực hiện trò chơi hay hoạt động bằng một đoạn văn hoặc nhan đề bài viết (tên quy trình) (Ví dụ: Cách đọc sách hiệu quả...).

+ Phần 2: Liệt kê những gì cần chuẩn bị trước khi thực hiện trò chơi hay hoạt động.

+ Phần 3: Trình bày các bước cần thực hiện. Đối với trò chơi, đó là quy tắc, luật lệ, hướng dẫn cách chơi; đối với các hoạt động khác đó là thứ tự các bước thực hiện hoạt động.

+ Một số văn bản có thể có thêm phần giải thích sự cần thiết của mỗi bước thực hiện.

- Về đặc điểm hình thức: loại văn bản này thường sử dụng các con số (1, 2, 3…), từ ngữ chỉ thời gian (đầu tiên, tiếp theo, sau cùng...) hoặc chỉ thứ tự (thứ nhất, thứ hai…) để giới thiệu trình tự thực hiện; dùng từ ngữ miêu tả chi tiết cách thức hành động và một số thuật ngữ liên quan sử dụng câu chứa nhiều động từ, câu khiến để chỉ hành động hoặc yêu cầu thực hiện; dùng hình ảnh minh họa, sơ đồ chỉ dẫn, đề mục để tóm tắt thông tin chính; từ ngữ xưng hô ngôi thứ hai (ví dụ: bạn) để chỉ người đọc.

Cách triển khai ý tưởng và thông tin trong văn bản thông tin

- Văn bản thông tin có thể triển khai ý tưởng và thông tin theo một số cách sau: theo trật tự thời gian (trình bày thông tin theo thứ tự xuất hiện của sự vật, hiện tượng hay hoạt động); theo quan hệ nhân quả (trình bày thông tin theo quan hệ ý nghĩa nhân quả bằng một số từ ngữ như: lí do (của)…, nguyên nhân (của)…, vì, nên, do đó…); theo mức độ quan trọng của thông tin (thông tin chính được ưu tiên trình bày trước hoặc được làm nổi bật bằng cách in đậm, tô màu, gạch dưới hoặc lặp đi lặp lại…).

- Khi viết, người viết có thể kết hợp nhiều cách triển khai ý tưởng và thông tin, nhưng thường chọn một cách triển khai chính để làm nổi bật thông tin. Trong văn bản thông tin giới thiệu một quy tắc hoặc luật lệ trong trò chơi hay hoạt động, người viết thường chọn cách triển khai ý tưởng và thông tin theo trật tự thời gian để làm rõ quy tắc hoặc luật lệ của trò chơi qua việc trình bày thứ tự các bước cần thực hiện.

Số từ

- Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật.

- Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Số từ chỉ số lượng bao gồm: số từ chỉ lượng chính xác (ví dụ: hai, ba, bốn…), số từ chỉ lượng ước chừng (ví dụ: vài, mươi, dăm…).

- Khi biểu thị số thứ tự của danh từ, số từ thường đứng sau danh từ, chẳng hạn như: nhà mười bảy, phòng số sáu, bàn thứ ba…

- Văn bản Trò chơi cướp cờ của tác giả Nguyễn Thị Thanh Thúy được in trong 100 trò chơi dân gian cho thiếu nhi, NXB Kim Đồng, 2014.

Chuẩn bị đọc

Quan sát nhan đề và hình ảnh minh họa văn bản, hình dung về cách chơi của trò cướp cờ. Chia sẻ với bạn về sự hình dung ấy của em.

- Hai đội đứng  thành hàng ngang ở vạch xuất phát của đội mình. Các thành viên lần lượt điểm danh từ 1 đến hết. Mỗi người phải nhớ số của mình.

- Khi trọng tài gọi tới số nào thì số đó của hai đội nhanh chóng chạy đến nơi cướp cờ.

- Khi trọng tài gọi số nào về thì số đó phải về.

Trải nghiệm cùng văn bản

Chú ý những từ chỉ trình tự các hoạt động được mô tả ở nội dung. Hướng dẫn cách chơi.

Đứng thành hàng ngang, hô to, chạy nhanh, giật cây cờ, cướp cây cờ, rượt đuổi…

Suy ngẫm và phản hồi

1. Tìm trong văn bản trên những thông tin về luật của trò chơi cướp cờ.

- Người chơi chỉ được lên cướp cờ khi trọng tài gọi đúng số thứ tự của mình.

- Chỉ được đập (vỗ) nhẹ lên người chơi đối phương khi họ cầm cờ.

- Khi người chơi đã cầm cờ chạy qua được vạch của đội mình thì người chơi của đội kia không được đập vào người bạn chơi.

- Trọng tài có thể gọi nhiều cặp đôi của hai đội cùng lên cướp cờ

- Kết thúc cuộc chơi, đội nào được nhiều điểm hơn thì thắng cuộc. Phần thưởng cho đội thắng có thể là hiện vật hoặc đội thua cõng một vòng quanh sân.

2. Theo em, để ghi được điểm trong trò chơi này, đội chơi phải làm gì?

Để ghi được điểm, người chơi phải chạy lên lấy được cờ từ giữa sân sau tiếng hô của trọng tài và chạy về đến vạch của đội mình và tránh né để đối phương không thể ngăn cản hoặc đập (vỗ) nhẹ lên người mình.

3. Mục đích của văn bản Trò chơi cướp cờ là gì? Những đặc điểm nào của văn bản giúp em nhận ra mục đích ấy?

- Mục đích: giới thiệu với người đọc cách chơi và luật chơi trò chơi cướp cờ.

- Đặc điểm:

+ Tên nhan đề: Trò chơi cướp cờ.

+ Cấu trúc gồm 3 phần: Giới thiệu mục đích trò chơi; Những việc cần chuẩn bị; Hướng dẫn cách chơi.

+ Sử dụng những từ ngữ chỉ thời gian như: đầu tiên, tiếp theo... và sử dụng nhiều động từ.

+ Sử dụng đề mục để tóm tắt những thông tin chính của văn bản.

4. Thông tin trong văn bản Trò chơi cướp cờ được triển khai theo cách nào? Dựa vào đâu mà em xác định được? Cách triển khai thông tin ấy có tác dụng gì trong việc thực hiện mục đích của văn bản?

- Thông tin trong văn bản được triển khai theo trật tự thời gian để làm rõ quy tắc và luật lệ của trò chơi qua việc trình bày thứ tự các bước cần thực hiện.

- Bố cục của văn bản được trình bày theo thứ tự, các bước thực hiện từ chuẩn bị đến hướng dẫn cách chơi.

- Tác dụng: cách triển khai thông tin theo trật tự thời gian sẽ giúp người đọc dễ dàng hình dung thứ tự các bước chơi và nhiệm vụ của từng người chơi.

5. Hình vẽ trò chơi trong văn bản có tác dụng như thế nào đổi với việc trình bày thông tin của văn bản?

Hình vẽ giúp minh họa cho cách thức chơi giúp người đọc dễ hình dung về cách chơi của trò chơi.

6. Viết một đoạn văn (khoảng 100 chữ) nêu một vài ưu điểm của trò chơi dân gian (cướp cờ, đá cầu, kéo co...) so với trò chơi có sử dụng các thiết bị công nghệ.